Matera: alles over de bijzondere Sassi (grotwoningen)

Matera is de meest complete en best bewaarde nederzetting die in de rotsen is uitgehouwen in het Midellandse Zeegebied. De Sassi hebben (samen met de Parco Archeologico Storico delle Chiese Rupestre) de status van werelderfgoed en beslaan een gebied van ruim 1000 hectare. Wat zijn de Sassi eigenlijk? Waar moet je precies zijn?

De oudste menselijke aanwezigheid gaat terug tot het Paleolithicum, toen mensen in de grotten leefden van de Gravina van Matera, een ruig ravijn waardoor een snelstromende beek loopt. Sommige huizen in de Sassi laten continuïteit van bewoning zien van de Bronstijd tot op de dag van vandaag.

De Sassi en de Cività
De Sassi – letterlijk ‘stenen’ – zijn prehistorische grotwoningen. Ze bevinden zich langs de twee oostelijke flanken van een heuvel, Civita genaamd, en zijn onderverdeeld in de Sasso Barisano en de Sasso Caveoso. Het hoogste deel van de stad wordt gedomineerd door de 13e eeuwse kathedraal in Romaans-pugliese stijl en door palazzi die aan de adel hebben toebehoord. In de Sassi vonden groepjes monniken hun toevlucht en leefde ‘het gewone volk’ in woningen die zijn ingegraven in de rotsen. Het materiaal dat uit de rotsen is weggehakt, is vervolgens hergebruikt om de facades van de huizen te bouwen. Tegenover de Sassi en de Cività is een prachtig landschap te zien, waar de Parco della Murgia Materana zich uitstrekt met vele kerken die in de kalksteen zijn uitgegraven.

Sasso Caveoso
De Sasso Caveoso, die zich uitstrekt richting het zuiden, is vernoemd naar de vorm van deze wijk, die zich als de cave van een Romeins theater ontvouwt. Het is echter ook mogelijk dat de naam verwijst naar de vele holten in de rotsen (cavo = holte, cavità/caverna = grot ). Deze holten waren vaak onder de bewoning te vinden en dienden als cisternes voor de opvang van water. Het lijkt erop dat al vroeg de inwoners waterreservoirs uitgroeven met canalisaties om autonoom te kunnen zijn in de watervoorziening. Tegenwoordig zijn sommige cisternes omgebouwd tot prachtige hotelkamers. Behalve woningen zijn er ook verschillende kerken te bezichtigen, zoals de Chiesa di San Pietro Caveoso. Dit is een echte blikvanger, hoewel de oorspronkelijke vorm uit de 13e eeuw behoorlijk is aangepast door barokke toevoegingen.

Sasso Barisano
Deze Sasso ligt ten noordwesten van de Civita en wordt met name gekenmerkt door de mooi gebeeldhouwde deuren van de huizen. Aan de noordkant wordt de wijk afgeschermd door de Chiesa di Sant’Agostino met het bijbehorende klooster, dat aan het einde van de 16e eeuw gebouwd is op een rotskerkje uit de 12e eeuw en tegenwoordig nationaal monument is.
Collectief gebruik
Als je in de Sassi afdaalt kun je zien dat de huizen soms op, over en tegen elkaar zijn gebouwd, waardoor er altijd iets te ontdekken valt. Vele huizen hebben tuintjes op het dak, wat een mooi gezicht is. Hoewel het erg chaotisch lijkt, is het mogelijk om groepen huizen te ontwaren die uitkijken op hetzelfde pleintje. Deze geven kleine gemeenschappen (i vicinati) weer die een put deelden voor collectief gebruik en een gezamenlijke oven hadden om het brood te bakken.

Chiese rupestri
Er zijn in totaal ongeveer 150 rotskerken in het gebied, waarvan er maar een klein aantal te bezichtigen zijn. Deze vroegste kerken dateren uit de Vroege Middeleeuwen en zijn net als de huizen uitgegraven in de rotsen. Zij geven een beeld van de aanwezigheid van de Benedictijnse en Byzantijnse monniken in het gebied. Verschillende kleine gemeenschappen uit Capadocië, Armenië en Syrië vonden hun toevlucht in de Gravina van Matera en namen hun tradities mee die ook terug te vinden zijn in de rotskerken.
Muurschilderingen
Veel kerken hebben prachtige muurschilderingen en sommigen tonen versieringen die in de rotsen zijn uitgehouwen. Een mooi voorbeeld van een Benedictijns kunstwerk is de Cripta del peccato originale die ook wel de Sixtijnse kapel van de arte rupestre wordt genoemd vanwege de prachtige muurschilderingen uit de 8e – 9e eeuw n. Chr. De fresco’s op de achterwand beelden scenes uit Genesis af (vandaar de verwijzing naar de erfzonde in de naam van de Cripte). In de drie absidiale nissen zijn triarchiën afgebeeld: drie apostelen in de eerste nis, Maria met kind en twee kleinere vrouwen om haar heen in de tweede, terwijl in de derde nis de aartsengelen Michael, Gabriel en Raphael te bewonderen zijn.

TIP: als u vanuit Cilento reist is het raadzaam om een hotelovernachting te nemen. De afstand is ruim 200 km. De reis is mooi maar de gemiddelde snelheid kan niet hoog zijn.
Een bezoek aan de nabijgelegen plaats Altamura is ook aan te bevelen.

[Diavoorstelling tonen]

1 2 ►